Z powodu internacjonalizacji obrotu gospodarczego zdarza się, że strony danej umowy postanawiają, że zapłata za wykonanie jakiejś usługi zostanie wyrażona w innej walucie niż polski złoty. W związku z tym, pojawiają się następujące problemy: czy strony mogą przewidzieć obowiązek zapłaty wyrażony w innej walucie niż złoty polski, czy polski sąd może nakazać zapłatę w tej obcej walucie, jakie są charakterystyczne cechy zobowiązań wyrażonych w walucie obcej.
Szerzej, powyżej przedstawione aspekty, porusza art. 358 kodeksu cywilnego oraz orzecznictwo i doktryna. Przed zmianą przepisów kodeksu cywilnego, która weszła w życie w dniu 24 stycznia 2009 r., co do zasady wszystkie zobowiązania pieniężne na obszarze Polski mogły być wyrażone jedynie w pieniądzu polskim (z zastrzeżeniem istotnych wyjątków wynikających z Prawa dewizowego oraz z zastrzeżeniem możliwości dokonania spłaty w walucie obcej). Obecnie, jeśli chodzi o zobowiązania powstałe po 24 stycznia 2009 r. i istniejące w tej dacie zobowiązania trwałe, istnieje możliwość wyrażania zobowiązań bezpośrednio w walucie obcej. Oznacza to również, że wierzyciel może złożyć pozew, w którym domagać się może uiszczenia zapłaty w obcej walucie, a sąd, w przypadku uznania tych roszczeń za zasadne, powinien zasądzić zapłatę właśnie w walucie obcej, bez przeliczania jej na złote polskie. W przypadku, jeśli powód będzie domagał się zapłaty w obcej walucie, to sąd, jeśli przeliczy kwotę żądania na walutę polską dopuści się naruszenia art. 321 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. W kolejnym etapie procedowania, w postępowaniu egzekucyjnym, zgodnie z art. 783 § 1 zd. 2 k.p.c., sąd powinien nadać klauzulę wykonalności orzeczeniu, w którym zasądza należność w walucie obcej, z zobowiązaniem komornika do przeliczenia tej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez NBP na dzień wypłaty wierzycielowi danej kwoty (albo sporządzenia planu podziału).
Aktualnie, jeśli suma pieniężna zobowiązania jest wyrażona w walucie obcej, to dłużnik nie ma obowiązku spełniania świadczenia w tej walucie. Dłużnik mógłby zwolnić się również z zobowiązania, jeśli spłaciłby swój dług w walucie polskiej, zachowując ekwiwalentność zapłaty po przeliczeniu waluty obcej na złotówki. W takim przypadku wierzyciel nie mógłby sprzeciwić się przyjęciu tak wyliczonej sumie pieniędzy przekazanych w polskiej walucie. Wybór waluty, w której dłużnik spłaci zobowiązanie, należy zatem, co do zasady, do dłużnika. Odmiennie jednak, jeśli strony zastrzegłyby w umowie, że zobowiązanie może być wykonane tylko w walucie obcej, to po stronie dłużnika nie ma możliwości zwolnienia się z tego obowiązku poprzez zapłatę w walucie polskiej (tzw. klauzula efektywnej waluty).
Art. 358 § 2 k.c. wskazuje na sposób obliczenia należności wynikający z wyrażenia zobowiązania w walucie obcej, w przypadku woli dokonania przeliczenia waluty obcej na walutę polską. Co do zasady, wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowego Banku Polskiego z dnia wymagalności roszczenia. Strony czynności prawnej mogą jednak ustalić inny termin lub inny sposób wyliczania należności, w szczególności mogą wskazać, iż kursem będącym podstawą wyliczenia należności będzie kurs z określonego dnia lub strony samodzielnie określą wartość stosunku waluty obcej do waluty polskiej, bez względu na późniejsze zmiany w relacji kursowej (np. 4 zł : 1 euro). W przypadku jeśli jednak dłużnik nie zapłaci zobowiązania w terminie, to kurs przeliczeniowy można ustalić na dzień dokonania zapłaty przez dłużnika. Wyboru w tym zakresie może dokonać wierzyciel, wskazując z reguły na korzystniejszy dla siebie przelicznik walutowy. Ponadto, zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi zobowiązań pieniężnych, jeśli po stronie dłużnika wystąpi zwłoka z wykonaniem zobowiązania, wierzyciel będzie mógł doliczyć do zobowiązania głównego odsetki w walucie obcej, w której wyrażono zobowiązanie.
Przygotował: adwokat Marcin Moj oraz adwokat Marcin Hołówka
Foto dzięki uprzejmości Stuart Miles / freedigitalphotos.net
