Podczas postępowania karnego prowadzonego przeciwko oskarżonemu, w przypadku niezadowolenia przez oskarżonego z wyroku sądu I instancji, oskarżony może złożyć apelację do sądu II instancji. W sytuacji, w której sąd II instancji kończy orzeczeniem postępowanie w sprawie (np. utrzymując w mocy wyrok sądu I instancji, umarzając postępowanie, zmieniając wyrok sądu I instancji), to tak zapadłe orzeczenie jest prawomocne, czyli nie przysługuje od niego inny zwyczajny środek odwoławczy. Wyjątkowo od niektórych orzeczeń przysługują nadzwyczajne środki odwoławcze, w tym najpopularniejszy, czyli kasacja. Na tych samych zasadach orzeczenia mogą być skarżone przez inne strony postępowania np. oskarżyciela publicznego lub oskarżyciela posiłkowego.
Kasacja jest kierowana do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego. Należy pamiętać, że Sąd Najwyższy nie powinien być traktowany jako sąd trzeciej instancji. Rozpoznanie sprawy przez Sąd Najwyższy jest jedynie ograniczone do najpoważniejszych uchybień, czyli bezwzględnych przyczyn odwoławczych oraz innych rażących naruszeń prawa mogących mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. W przypadku przyjęcia kasacji do rozpoznania Sąd Najwyższy nie będzie badał całej sprawy po raz kolejny, ale ograniczy się co do zasady jedynie do granic zakreślonych kasacją oraz do bezwzględnych przyczyn odwoławczych.
Najczęściej zdarza się, iż kasacja oparta jest na podstawie innych rażących naruszeń prawa. W doktrynie wskazuje się, iż każde naruszenie prawa materialnego ma charakter rażący. W przypadku naruszeń prawa proceduralnego w kasacji szczególnie należałoby wykazać, dlaczego wspomniane naruszenie miało charakter rażący, czyli widoczny bez konieczności pogłębionej analizy sprawy lub dowodów. Każde z tych naruszeń musi mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia, zatem w kasacji należy również zaznaczyć, w jaki sposób to naruszenie wywarło wpływ na skarżone orzeczenie. Należy również pamiętać, że w kasacji nie można kwestionować ustalonego stanu faktycznego, zatem zarzuty należy formułować z uwzględnieniem tego, iż stan faktyczny nie będzie już mógł być zmieniony. Istotnym jest również zaznaczenie, że w kasacji skarży się rozstrzygnięcia sądu odwoławczego, a nie rozstrzygnięcia sądu I instancji, nawet jeśli sąd odwoławczy podtrzymał w mocy lub uznał za swoje ustalenia sądu I instancji.
Kasacji nie można sporządzić co do wszystkich orzeczeń. Kasację można sporządzić jedynie od następujących orzeczeń sądu II instancji:
- wyroku utrzymującego wyrok sądu I instancji,
- wyroku zmieniającego wyrok sądu I instancji,
- wyroku uchylającego wyrok sądu I instancji i umarzającego postępowanie,
- postanowienia o umorzeniu postępowania i zastosowania środka zabezpieczającego określonego w art. 93a kodeksu karnego.
Kolejnym dość istotnym obostrzeniem jest możliwość sporządzenia kasacji na korzyść oskarżonego jedynie w przypadku skazania na karę bezwzględnego pozbawienia wolności. Nie można zatem sporządzać kasacji na korzyść oskarżonego przy innej karze (grzywnie, ograniczeniu wolności) lub gdy kara pozbawienia wolności została orzeczona w zawieszeniu. Kasacja na niekorzyść oskarżonego może być wniesiona tylko w przypadku uniewinnienia oskarżonego, umorzenia postępowania z powodu znikomej społecznej szkodliwości lub stwierdzenia, iż prawo stanowi, że sprawca nie podlega karze, a także w przypadku umorzenia z powodu niepoczytalności sprawcy. Wspomniane ograniczenia nie dotyczą zarzutów podniesionych w kasacji związanych z bezwzględnymi przyczynami odwoławczymi lub w razie kasacji wniesionej przez szczególnie uprawnione podmioty, czyli Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz w wybranych sprawach Rzecznika Praw Dziecka.
Jeśli strona jest niezadowolona z wyroku sądu II instancji i spełnia kryteria wniesienia kasacji musi zadbać, by należycie przygotować podstawę do napisania kasacji. W terminie 7 dni od daty wydania orzeczenia sądu II instancji strona musi złożyć wniosek o doręczenie tego orzeczenia z uzasadnieniem. Następnie, gdy strona otrzyma stosowne orzeczenie z uzasadnieniem, to musi wnieść (nadać) w terminie 30 dni kasację za pośrednictwem sądu odwoławczego. Terminu tego nie stosuje się do szczególnie uprawnionych podmiotów. Strona wnosząca kasację musi skorzystać z usług adwokata lub radcy prawnego, ze względu na tzw. przymus adwokacko-radcowski przy wnoszeniu kasacji. W przypadku niesporządzenia kasacji przez podmiot szczególnie uprawniony, adwokata lub radcę prawnego kasacja nie zostanie przyjęta do rozpoznania (strona wpierw powinna zostać wezwana do usunięcia braku formalnego kasacji). Jeśli strony nie stać na wynajęcie pełnomocnika lub obrońcy do sporządzenia kasacji może ona wystąpić do sądu, należycie dokumentując zły stan majątkowy, o wyznaczenie przedstawiciela procesowego z urzędu, który w terminie 30 dni od wyznaczenia powinien albo sporządzić kasację albo opinię o braku podstaw do wniesienia kasacji.
Do kasacji należy dołączyć odpowiednią ilość odpisów (po jednym dla każdej strony) oraz stosowną opłatę (450 zł albo 750 zł w zależności od tego, jaki sąd orzekał w I instancji). Co do zwolnienia od opłaty sądowej stosuje się te same zasady, co przy wyznaczaniu przedstawiciela procesowego z urzędu.
Opracował: adwokat Marcin Moj
Foto dzięki uprzejmości: Sira Anamwong / freedigitalphotos.net
