Prosta spółka akcyjna (dalej: P.S.A.) jest trzecią, obok spółki akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółką kapitałową w polskim Kodeksie Spółek Handlowych (dalej: KSH).
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw tworzy podstawy prawne P.S.A., nowe przepisy mają wejść w życie od 1 lipca 2021 r. (pierwotnie przepisy miały wejść w życie 1 marca 2020 r., termin ten potem przeniesiono na 1 marca 2021 r.). P.S.A. powstała w odpowiedzi na wyzwania współczesnej gospodarki, w głównej mierze z myślą o start-upach, które realizowane są najczęściej w obszarach nowych technologii. P.S.A. jako nowoczesna spółka niepubliczna jest dostosowana do współczesnej gospodarki. Cechuje ją z jednej strony brak nadmiernych formalności związanych z jej zakładaniem, a z drugiej strony nowoczesny mechanizm ochrony wierzycieli spółki, ponadto ograniczoną odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania spółki łączy z dużą elastycznością w zakresie kształtowania wzajemnych relacji pomiędzy akcjonariuszami oraz systemu zarządzania spółką. Chociaż klasyfikowana jest jako spółka kapitałowa to P.S.A. łączy cechy spółki kapitałowej ze spółką osobową. Rozbudowany mechanizm pozyskiwania kapitału w drodze emisji akcji łączy ją ze spółkami kapitałowymi, natomiast możliwość wnoszenia wkładu w postaci pracy lub usług (także know-how) jest cechą wspólną ze spółkami osobowymi.
Główne założenia
Uniwersalny i trwały charakter spółki
Z P.S.A. skorzystać mogą inwestorzy planujący podjęcie działalności w każdym prawnie dopuszczalnym celu, poza wyjątkami wynikającymi z przepisów ustaw szczególnych. Może ją zawiązać jeden lub kilku działających wspólnie akcjonariuszy, z tym że niedozwolone jest jej utworzenie wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponadto byt prawny P.S.A. nie jest ograniczony czasem trwania, przedmiotem działalności ani składem osobowym uczestników.
Uproszczenie funkcjonowania spółki
Formalności w P.S.A. sprowadzone są do niezbędnego minimum, jest to możliwe poprzez szerokie wykorzystanie środków elektronicznych w funkcjonowaniu spółki, czyli m. in. prosta rejestracja elektroniczna w 24 h za pomocą formularza (możliwa w przypadku wkładów pieniężnych), wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej w procesach decyzyjnych oraz wprowadzenie uproszczonej dematerializacji akcji w rejestrze. Akcje zapisane w rejestrze akcjonariuszy prowadzonym m. in. przez notariuszy lub firmy inwestycyjne zapewniają stosunkowo niewielkie koszty prowadzenia rejestru.
Rada dyrektorów
P.S.A. pozostawia założycielom swobodę w odniesieniu do organów spółki poprzez wprowadzenie alternatywnego modelu zarządzania i nadzoru, skupionego w jednym organie – radzie dyrektorów – wybór systemu monistycznego zdecydowanie przyspiesza obieg dokumentów i usprawnia procesy decyzyjne w spółce.
Wniesienie do spółki pracy i usług
W P.S.A. istnieje możliwość wniesienia do spółki wkładu w postaci świadczenia pracy lub usług oraz prawa niezbywalnego bez skomplikowanych i kosztownych wycen na etapie rozpoczynania działalności.
Oderwanie akcji oraz wynikających z nich praw korporacyjnych od kapitału
P.S.A. odchodzi od instytucji kapitału zakładowego na rzecz kapitału akcyjnego o minimalnej wartości 1 zł. Kapitał akcyjny to nowa kategoria kapitału własnego, która odzwierciedla wkłady wniesione przez akcjonariuszy w zamian za obejmowane akcje. Nie występuje on ani w spółce akcyjnej ani w spółce z ograniczona odpowiedzialnością. P.S.A. rezygnuje także z nominałowego charakteru akcji. Akcje beznominałowe są oderwane od kapitału akcyjnego, co oznacza, że nie stanowią ułamka tego kapitału, ale wyrażają prawa członkowskie w spółce.
Brak związania środków odpowiadających kapitałowi akcyjnemu
P.S.A. daje możliwość elastycznego kształtowania struktury majątkowej spółki w oparciu o akcje bez wartości nominalnej i znaczną swobodę wypłat z kapitału akcyjnego. Obniżenie kwoty kapitału akcyjnego poniżej sumy 5% zobowiązań wymaga postępowania konwokacyjnego.
Odpis 8% z zysku za dany rok na kapitał akcyjny
P.S.A. posiada skuteczny mechanizm ochrony wierzycieli w oparciu o zakaz dokonywania świadczeń na rzecz akcjonariuszy, które zagrażałyby wypłacalności spółki oraz obowiązek oszczędzania. W spółce tworzy się obowiązkową rezerwę na pokrycie strat w wysokości odpisu 8% z zysku za dany rok obrotowy. Odpisy z zysku na kapitał akcyjny następują do momentu aż kapitał ten osiągnie 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy.
Szybka i nieskomplikowana likwidacja spółki
W razie niepowodzenia przedsięwzięcia istnieje możliwość wykreślenia P.S.A. z Krajowego Rejestru Sądowego bez prowadzenia likwidacji. Możliwe jest także rozwiązanie P.S.A. w drodze przejęcia majątku przez oznaczonego akcjonariusza, podjęte uchwałą walnego zgromadzenia większością ¾ głosów, przy obecności akcjonariuszy posiadających co najmniej ½ ogólnej liczby akcji. Ostateczną decyzję w tej kwestii podejmuje sąd rejestrowy przy uwzględnieniu interesów pozostałych akcjonariuszy i wierzycieli.
Jak powstaje P.S.A.?
- Zawarcie umowy spółki – powstaje P.S.A. w organizacji
- Ustanowienie organów spółki wymaganych przez ustawę lub umowę spółki
- Wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego (w kwocie co najmniej 1 zł)
- Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS)
Umowa P.S.A., aby była ważna, powinna zawierać takie elementy jak:
- firma i siedziba spółki oraz przedmiot działalności,
- organy spółki, liczba członków zarządu (rady dyrektorów) i rady nadzorczej,
- czas trwania spółki (jeśli został oznaczony),
- określenie liczby, serii i numerów akcji, a także przywilejów związanych z akcjami,
- wskazanie akcjonariuszy, którzy obejmują akcje oraz ceny emisyjnej akcji,
- określenie przedmiotu wkładów niepieniężnych (jeśli jest to praca lub usługi to określenie także rodzaju i czasu świadczenia), serii i numerów akcji obejmowanych za te wkłady oraz akcjonariuszy, którzy obejmują akcje.
Swoboda kształtowania stosunku P.S.A. daje tę możliwość, że poza w/w elementami, umowa spółki może zawierać również inne, dodatkowe postanowienia, nawet odmienne niż przewiduje ustawa. Zgodnie z art. 2 KSH w związku z art. 353¹ Kodeksu cywilnego: strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
W odróżnieniu od innych spółek kapitałowych P.S.A. daje możliwość wyboru pomiędzy powołaniem ZARZĄDU ALBO RADY DYREKTORÓW.
Przy powołaniu zarządu (jedno- lub wieloosobowego) można ustanowić też radę nadzorczą. W przypadku powołania rady dyrektorów nie ma możliwości powołania rady nadzorczej, ponieważ rada dyrektorów przejmuje kompetencje zarządu i rady nadzorczej.
Aby założyć P.S.A. potrzebny jest kapitał akcyjny o minimalnej wartości 1 zł, w porównaniu do kwot kapitałów zakładowych występujących przy spółce akcyjnej (100 000 zł) czy spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (5 000 zł) to ogromna różnica. Na wniesienie wkładów założyciele mają trzy lata od rejestracji spółki. Istnieje możliwość zwrotu środków z wniesionych wkładów w toku działalności spółki, pod warunkiem, że taki zwrot nie doprowadzi do niewypłacalności spółki. Wypłata musi zostać wtedy pomniejszona o niepokryte straty i jest możliwa dopiero po rejestracji obniżenia wysokości kapitału akcyjnego przez sąd rejestrowy. W przypadku, gdyby wypłata z kapitału akcyjnego spowodowała spadek jego wysokości poniżej 5% zobowiązań to wymagane jest postępowanie konwokacyjne. W ten sposób chronieni są wierzyciele spółki przed ewentualnym wyprowadzeniem majątku.
Ostatnim etapem niezbędnym do powstania P.S.A. jest uzyskanie wpisu do KRS. W tym celu zarząd (rada dyrektorów) zgłasza zawiązanie spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki. Wniosek o wpis do KRS podpisują wszyscy członkowie zarządu (rady dyrektorów).
Dla kogo jest P.S.A.?
P.S.A. została zaprojektowana głównie z myślą o start-upach, aby wzmocnić ich rozwój w Polsce, zwiększyć konkurencyjność, a także aby zahamować eksport polskich pomysłów za granicę. Start-upy to przedsięwzięcia, które realizowane są w warunkach dużej niepewności rynkowej, które poszukują modelu biznesowego, który zapewniłby im zyskowny wzrost. P.S.A. jest dostosowana do przedsięwzięć tego typu m. in. ze względu na elastyczną strukturę kapitałową opartą na kapitale akcyjnym i akcjach bez wartości nominalnej, możliwość wnoszenia wkładów niepieniężnych w postaci świadczenia pracy lub usług oraz szeroki zakres swobody w kształtowaniu wzajemnych relacji wśród akcjonariuszy. Forma P.S.A. ułatwia pozyskanie kapitału akcyjnego poprzez połączenie interesów dwóch kategorii wspólników: inwestorów, którzy dostarczają kapitał oraz innowatorów, którzy wnoszą do spółki prace lub usługi. Pozwala to na powstanie spółek, które nie zawiązałby się poza formą P.S.A. Cechy te sprawiają, że P.S.A. trafia w oczekiwania środowiska strat-upowego i daje możliwość na realizację nowoczesnych, innowacyjnych przedsięwzięć.
Na koniec warto jeszcze dodać, że w przypadku P.S.A. możliwe jest skorzystanie z tzw. Innovation Box (IP Box). Jest to nowa ulga podatkowa, która może zmniejszyć podatek nawet do 5%, jeśli spełnione będą dwa warunki. Po pierwsze, na rynek zostanie wprowadzone nowe kwalifikowane prawo własności intelektualnej, a po drugie, dochód zostanie właściwie udokumentowany. Aby móc skorzystać z tzw. Innovation Box w zeznaniu rocznym, podatnik powinien ustalić wysokość kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, w tym celu może skorzystać ze specjalnego wzoru, który został wskazany w art. 30ca ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Opracowała: apl. adw. Martyna Szalińska – Kulewicz
Źródła:
Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o Przewodnik po Prostej Spółce Akcyjnej przedstawiony przez Ministerstwo Rozwoju w listopadzie 2019 r., dostępny na stronie: https://www.gov.pl/web/rozwoj-praca-technologia/przewodnik-po-prostej-spolce-akcyjnej.
