Uzyskanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego przeciwko jednemu z małżonków daje mu prawo do wystąpienia z wnioskiem o zajęcie nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków pod warunkiem, że małżonek dłużnika nie wniesie sprzeciwu od czynności zajęcia. Dalsze czynności egzekucyjne oraz zajęcie nieruchomości w sytuacji, w której został wniesiony sprzeciw wymagają uzyskania tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom.
Wierzyciel, który zamierza przeprowadzić egzekucję ze składników majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego małżonków, powinien uzyskać klauzulę wykonalności także przeciwko małżonkowi nie będącego dłużnikiem, tj. przeciwko małżonkowi nie objętego tytułem egzekucyjnym wstawionym przez Sąd (wyrokiem lub nakazem zapłaty). Aby móc uzyskać takową klauzulę, należy wystąpić z wnioskiem do Sądu, od którego pochodzi tytuł egzekucyjny. Dla wierzytelności, które powstały po 20 stycznia 2005 roku, wierzyciel dodatkowo musi wykazać, iż czynność prawna będąca przedmiotem tytułu egzekucyjnego została dokonana za zgodą współmałżonka nie będącego dłużnikiem.
Przepis art. 787 k.p.c. w sposób wyraźny stanowi, iż jedynym środkiem dowodowym pozwalającym na udowodnienie faktu uzyskania zgody drugiego małżonka na dokonanie czynności, jest dokument urzędowy lub prywatny. Treść tego przepisu nakazuje przyjąć, iż ustawodawca w sposób celowy zrezygnował z możliwości dowodzenia faktu uzyskania zgody za pomocą innych środków dowodowych, jak chociażby z zeznań świadków. Wobec tego wierzyciel będzie miał trudności w dochodzeniu swojej wierzytelności, jeżeli w chwili zawarcia umowy nie zadbał o uzyskanie zgody drugiego małżonka na dokonanie tej czynności. Co do zasady skutkować to będzie możliwością przeprowadzenia egzekucji jedynie z majątku osobistego małżonka i niektórych składników majątku wspólnego wskazanych w art. 7761 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 41 § 2 k.c., takich jak pobrane wynagrodzenie za pracę lub dochody z uzyskane z prowadzenia innej działalności zarobkowej oraz dochodów z praw własności intelektualne, czy przemysłowej. A contrario niemożliwe będzie przeprowadzenie egzekucji ze składników ustawowej wspólności majątkowej, w zakresie w jakim nie zostały one dopuszczone do egzekucji na podstawie powyższego przepisu. Wobec tego nie będzie można przeprowadzić egzekucji z przedmiotów majątkowych, w tym nieruchomości, nabytych w czasie trwania małżeństwa, przez małżonków lub przez jednego z nich, które to nieruchomości znajdują się w majątku wspólnym małżonków.
Pewnym wyjątkiem przewidzianym przez ustawodawcę jest wprowadzona w
art. 7871 k.p.c. możliwość uzyskania przeciwko małżonkowi dłużnika klauzuli wykonalności, w sytuacji gdy w skład majątku wspólnego wchodzi przedsiębiorstwo, a wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji odpowiedzialność współmałżonka ograniczona jest do wartości przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego. W tej sytuacji nie ma obowiązku uzyskania odrębnej i bezpośredniej pisemnej zgody małżonka na dokonanie czynności prawnej. Wystarczy udowodnić fakt, że spełnione zostały powyższe warunki, czyli że przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków oraz wierzytelność postała w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
Jeżeli nie dysponujemy dokumentami urzędowymi lub prywatnymi, w których wyrażona została zgoda małżonka na dokonanie czynności lub jeżeli nie jesteśmy w stanie wykazać, że przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, rozwiązaniem może też być złożenie pozwu wierzyciela o ustanowienie rozdzielności majątkowej dłużnika i jego małżonka niebędącego dłużnikiem wierzyciela. Podstawą prawną do złożenia takiego pozwu jest art. 52 § 1a kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że wierzyciel jednego z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Przepis powyższy wymaga jedynie uprawdopodobnienia, przez co bardziej realna staje się możliwość osiągnięcia zamierzonego celu. Uprawdopodobnienie w przeciwieństwie do udowodnienia jest łagodniejszą formą wykazania istnienia danej okoliczności. Aby uprawdopodobnić konieczność ustanowienia rozdzielności majątkowej, celem przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, wierzyciel może chociażby powołać się na fakt, iż egzekucja ze składników wskazanych w 7761 § 1. k.p.c. okazała się bezskuteczna, przedkładając odpowiednie postanowienie wydane przez komornika sądowego. Sądem właściwym do rozpoznania pozwu jest sąd rejonowy – wydział rodzinny ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z małżonków w okręgu tym wciąż mieszka (art. 17 pkt. 4 w zw. art. 41 k.p.c.).
W pozwie oprócz uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających ustanowienie rozdzielności należy też powołać się na nakaz zapłaty lub wyrok będący tytułem egzekucyjnym przeciwko dłużnikowi. Ponadto do pozwu należy załączyć odpis aktu małżeństwa, który wierzyciel może uzyskać w urzędzie stanu cywilnego, w którym akt małżeństwa został sporządzony. Warto w tej kwestii spróbować uzyskać wyżej wymieniony akt w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania małżonków. Do czasu wydania rozstrzygnięcia co do ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami, wskazane byłoby wystąpienie do komornika z wnioskiem o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, zwłaszcza jeżeli małżonek nie będący dłużnikiem złożył sprzeciw od czynności zajęcia (art. 9231 k.p.c., bowiem nie złożenie takiego wniosku skutkować będzie umorzeniem postępowania w związku z niedopuszczalnością egzekucji i zajęcia). Złożenie wniosku o zawieszenie postępowania skutkować będzie wstrzymaniem się komornika od ewentualnego umorzenia postępowania egzekucyjnego z nieruchomości, a właściwie skutkować będzie wstrzymaniem się komornika w zakresie wszelkich czynności egzekucyjnych z nieruchomości. W międzyczasie będzie można wytoczyć powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami. W skutek podziału majątku wspólnego sąd w miejsce współwłasności ustawowej łącznej, najprawdopodobniej ustanowi na nieruchomości małżonków współwłasność ułamkową. W uproszczeniu, różnica będzie taka, że małżonkowie staną się niezależnymi właścicielami swoich udziałów we współwłasności (np. ½ udziału każdy), nie zaś współwłaścicielami całej rzeczy. W takiej sytuacji wierzyciel będzie mógł wystąpić o przeprowadzenie egzekucji z ułamkowej części nieruchomości będącej własnością małżonka-dłużnika.
Foto dzięki uprzejmości hywards / freedigitalphotos.net
